VĨNH BIỆT ÔNG KHAI TRÍ

Duy Văn - Hà Đình Huy

Sau bài viết của nhà văn Nguyễn Thụy Long “ Vĩnh Biệt Ôâng Khai Trí” . Nhiều văn nghệ sĩ  cũng như giới cầm bút trong và ngoài nước đã có những bài viết cảm nghĩ về cuộc đời của bác Khai Trí.Trong số người nói lên những cảm nghĩ đó, có người hiện đang là những viên chức thuộc ngành văn hóa của chế độ hiện tại. 

Hầu hết họ đều có một nhận cảm chung : Bác Khai Trí là một người một đời chỉ có sách báo và cho sự mở mang kiến thức dân tộc. Thuở nhỏ bác là một học sinh ngoan hiền, đam mê sách báo và có cuộc sống giàu sang sung túc cũng từ sách báo. Bác là một con người làm sách, làm văn hóa qua sách báo, bác mong muốn trình độ kiến thức của dân tôc mỗi ngày một tăng thêm, để người dân Việt thấy được nền văn minh của nước ngoài và rồi theo đó học tập để đời sống được nâng cao. Bác là một người khiêm tốn và luôn giúp đỡ mọi người, nhất là những anh em trong giới văn nghệ sĩ. Cho nên nhiều nhà học giả, nhà văn, nhà thơ tất cả đều quí mến bác. Nhà văn Nguyễn Thụy Long cho biết , có nhiều vị thức giả nói với ông là “ Bác Khai Trí không khen được thì thôi, chứ có gì đâu để mà nói xấu”. Và ông cũng đã đồng thuận với các nhà thức giả rằng bác Khai Trí là người làm được nhiều công việc lợi ích cho văn hóa Việt Nam, chỉ có Cộng sản thì phủ nhận công lao của bác. Cộng sản Việt Nam coi bác là một tội phạm, họ liệt bác vào hàng “văn nghệ sĩ phản động” và bị bỏ tù, vì họ cho bác là người kinh doanh và phát triển văn hóa đồi trụy. Họ cho đốt sách và tịch thu nhà sách của bác. Thực tế, nhà sách Khai Trí có hòanh tráng và đồ sộ như mọi người đều biết là do công sức làm nên từ sự cần kiệm bằng mồ hôi nước mắt của bác Nguyễn Hùng Trương ( tức ông Khai Trí)  tích lũy từ khi còn là một học sinh trường trung học Pétrus Ký. Bác Trương đã nhịn ăn những phần quà của mình hằng nhiều năm lấy tiền đầu tư vào sách báo. Và “ Kiến tha lâu đầy tổ” , cái “ tổ  Khai Trí”  đã đầy đặn dần theo năm tháng trở thành nhà sách Khai Trí vĩ đại nhất miền Nam và cho cả nước.

Việc bác Khai Trí mất để lại cho giới cầm bút và những nhà làm văn học miền Nam nói riêng và cả nước nói chung một sự thương tiếc vô bờ. Nhiều viên chức văn hóa của chế độ hiện tại hiểu chuyện về tấm gương cao cả của bác một đời chỉ vì sách cho văn hóa dân tộc đã đến chia buồn cùng tang quyến và đã ghi vào sổ tang lưu niệm. Cũng có người bày tỏ tình cảm của mình qua các diễn đàn hoặc trên các mặt báo. Với cảm nghĩ riêng tư nhiều người đã phê bình thẳng thắn chế độ hiện tại về việc  tịch thu nhà sách của bác Khai Trí với những giọng châm biếm chua chát : “Chỉ có bán sách mà bị tịch thu gia sản, đi cải tạo .30 năm rồi mà vẫn chưa chịu trả lại cho người ta. Chuyện nhỏ như vậy không làm được thì kêu xóa bỏ hận thù, hòa hợp hòa giải để làm gì.” (H4H) “ Nghe tin ông chủ Khai Trí mất. Buồn! Còn nhớ ( nếu trí óc voi còn tí ti!) Năm 1963, sau ngày “ cách mạng” 1-11-1963, nhà sách của ông bị đốt! Và sau ngày đổi đời 30-4 – 75 nhà sách của ông lại thêm một lần được …đốt! Chữ nghĩa bị đốt hai lần ! Chả trách bây giờ thiên hạ dùng chữ …..nghe tủi quá! “ Văn” với “ hóa” !! Chả trách…..văn thì ….ngọng! Hóa thì …..chỉ có “ ra …tro”! Đúng là….hát ra trò!!! Voi xin vái lạy hai chữ “ cách  mạng” dù “ cách mạng” thời xưa hay thời nay cũng đều là ……” cách cái …..mạng” !!! hm…(Alien) . “ Xin được nghiêng mình kính tiễn ông Khai Trí. Cảm ơn Sàigòn đã cho tôi  những khoảng thời đẹp . Sàigòn một quãng đời ấu thơ, lúc tôi còn được nuôi dưỡng bằng những cái hay, cái đẹp  với những quyển sách hay trong nhà sách Khai Trí” . 

“ Nói đến nhà sách Khai Trí là nhắc nhớ đến một thời đi học , một thời lang thang phố thị , để gió nghịch tà áo dài, để nắng đùa lên mái tóc, thả bộ từ chợ Bến Thành đến nhà sách. 

Đến nhà sách, đôi khi không để làm gì, chỉ ngó những quyển sách được sắp xếp trên kệ ngăn nắp, nhìn những bìa sách vừa khô mảng mực, được ngửi mùi giấy mới. Đã đủ vui.

Học trò để dành tiền mua sách đọc. Sách đây được kể từ những quyển truyện tình cảm nhẹ nhàng Duyên Anh, Đinh Tuyến Luyện, Từ Kế Tường, dần dần lên sách dịch, giỏi hơn chút nữa lịch sử thế giới, lịch sử Việt Nam. Đọc dần sang triết hiện sinh, triết đông triết tây, có những quyển nghe các anh nói cũng mua về làm dáng cho oai, chẳng hiểu gì cả. Phạm Công Thiện, Dương Nghiễm Mậu một ông viết trên trời một ông viết dưới đất. Cũng đọc.

Thay vì ăn bò bía, đậu đỏ bánh lọt, tiền vào nhà sách khai trí. Đến bây giờ nghĩ lại,mới biết hy sinh bò bía đậu đỏ bánh lọt cũng có cái lý của nó. Có những điều đã đọc lâu quá nên quên, nhớ nhập nhằng đọan này vào khúc nọ, nhưng ý tình đã thấm vào máu nên chẳng mất đi đâu.

Nghe nhắc đến Sàigòn , nghe nhắc đến Tài Nam , Kim Châu, Cháo cá chợ cũ , mường tượng những hình ảnh xưa cũ , màu tường vàng nhạt, cổng rêu phong bám, con đường vòm lá me xanh. Nhớ đến nụ cười xưa cũ, nụ cười lịch sự cúi chào, áo sơ mi trắng , quần tây xanh dương.

Nghe tin Sàigòn bây giờ, tiến bộ vượt bực, vũ trường nhiều hơn trường học , tuổi trẻ đốt cháy tuổi xuân, chợt nhớ Sàigòn xưa cũng xóm nhà ổ chuột, cũng nhà nghèo thiếu ăn, cũng gái giang hồ nhạt phấn, nhưng chắc một điều, nhà ổ chuột , nhà nghèo thiếu ăn, gái giang hồ nhạt phấn cũng có thể tìm vào nhà sách Khai Trí . Ngoi lên. ( Ngô Đồng) 

Bác Khai Trí ra đi còn mang  theo một hòai bảo lớn , mà khi sinh tiền bác chưa thực hiện , hoặc đã thưcï hiện một phần nào. Đó là việc thực hiện một nhà sách tương đối lớn, đầy đủ ở hải ngọai cho người Việt mục đích là bảo tồn và phát triển ngôn ngữ Việt Nam. Mặt khác bác cũng mong xin lại được nhà sách đã hơn 25 năm bị nhà cầm quyền cộng sản quản lý. Khi sinh tiền bác cũng hiểu rằng việc xin lại nhà sách là một điều mò kim đáy biển, cho nên bác đã chua chát trả lời rằng: “ phải đến năm 3000 thì may ra…” với bạn bè và những ai khi hỏi đến việc xin lại nhà sách của bác. Giờ đây niềm hy vọng dù cho tới năm 3000 cũng sẽ không còn cơ hội. Bác Khai Trí, ông vua sách nhà tỉ phú xuất bản sách không còn nữa để tiếp tục đấu tranh với nhà nước cộng sản giành phần thắng tài sản của mình , khi chế độ độc tài vẫn hãy còn  bác thì đã mất.

Chúng tôi, những người hậu sinh nhưng hiểu  nỗi tâm trạng của bác . Chúng tôi thành thật cầu nguyện cho linh hồn bác được an lạc nơi cõi vĩnh hằng và hy vọng những  năm tới đây, những tài sản của người dân bị nhà nước cộng sản tịch thu trái phép sẽ được trả lại cho một cách công bằng cho người dân . Và nhà sách Khai Trí là một trong những tài sản sẽ trả lại cho người thân của bác  một cách đoàng hòang trong  hệ thống luật định mới.

Duy Văn - Hà Đình Huy